آزمایشگاه گچ تندیس البرز
گیرش و سیالیت:
گیرش و سیالیت مهم‌ترین پارامترهای گچ هستند که برای ساخت قالب باید از آن‌ها اطلاع داشت. زمانی که دوغاب شروع به گرفتن می‌کند را زمان گیرش گویند؛ این زمان محدوده‌ی ممکن جهت کار با دوغاب برای ساخت قالب گچی را تعیین می‌کند. فاکتور دوم مقدار سیالیت دوغاب گچی برای ساخت قالب است، که مقدار جاری شدن و روان بودن دوغاب به آن بستگی دارد.
آزمون کاردک:
برای سنجش گیرش و سیالیت در این روش، از حلقه‌ی ویکات استفاده می‌شود. در ابتدا باید سطح شیشه‌ی کار و سطح داخلی حلقه‌ی ویکات کاملا تمییز شود؛ حلقه‌ی ویکات در وسط شیشه به گونه‌ای که قاعده‌ی بزرگ‌تر آن روی سطح شیشه باشد قرار داده می‌شود؛ مقدار آب و گچ مورد نیاز با توجه به نسبت گچ به آب تعیین شده اندازه‌گیری می‌شود؛ بعد از روشن کردن کرنومتر، گچ در مدت زمان 60 ثانیه به داخل بشر ریخته شده و پس از سپری شدن 60 ثانیه‌ی دیگر به مخلوط گچ و آب فرصت متعادل شدن داده می‌شود و سپس به وسیله‌ی همزن الکتریکی با دور 400-350 دور در دقیقه، دوغاب به مدت 60 ثانیه هم زده می‌شود. مدت زمان و مقدار سرعت همزدن به شکل پره‌ی همزن بستگی دارد. در ادامه حلقه‌ی ویکات با دوغاب گچی تا جایی که سطح دوغاب با سطح بالایی حلقه هم سطح شود پر می‌شود؛ سپس حلقه‌ی ویکات به سرعت در جهت عمودی برداشته می‌شود تا دوغاب گچ روی سطح دایره‌ای شکل جریان یابد.
پس از گذشت حدود 5 دقیقه به وسیله‌ی تیغه‌ی فلزی، خطی در سطح دوغاب کشیده می‌شود؛ در دقایق ابتدایی شیار ایجاد شده با دوغاب گچ محو می‌شود .ایجاد شیار تا جایی ادامه داده می‌شود که دوغاب گچ به سمت خمیری شدن متمایل شود و شیار محو نشود. زمان ثبت شده توسط کرنومتر از ابتدای پاشیدن پودر گچ به داخل آب تا رسیدن به زمانی که شیار ایجاد شده محو نشود را زمان گیرش اولیه گویند. برای تعیین زمان گیرش ثانویه از اعمال فشار توسط انگشت شست بر روی سطح گچ در حال سخت شدن کمک گرفته می‌شود؛ این کار تا زمان جمع نشدن آب در اطراف محل اعمال فشار انگشت دست به مقدار 5 کیلوگرم، ادامه می‌یابد که این لحظه زمان گیرش ثانویه‌ی گچ گفته می‌شود.
برای اندازه‌گیری سیالیت با استفاده ازخط‌کش، قطر دایره‌ی تشکیل شده از جهات مختلف (حداقل 3 جهت) اندازه‌گیری می‌شود؛ سپس میانگین قطر دایره‌ی به دست آمده از آزمایش حلقه‌ی ویکات، محاسبه می‌شود و به عنوان سیالیت دوغاب گچی به سانتی‌متر یادداشت می‌شود.
گیرش به روش دستگاه ویکات:
برای تعیین زمان گیرش گچ به روش دستگاه ویکات، ابتدا نسبت گچ به آب مورد نظر مشخص شده و وزن می‌شود؛ گچ در مدت زمان یک دقیقه داخل آب ریخته می‌شود. کرنومتر از همان ابتدای پاشیدن گچ به آب روشن می‌شود؛ دوغاب آماده شده پس از هم خوردن در قالب دستگاه ریخته می‌شود؛ پس از گذشت پنج دقیقه، سوزن رها شده و میزان نفوذ سوزن داخل ظرف یادداشت می‌شود؛ این کار در زمان‌های مختلف، با اختلاف دو دقیقه تکرار شده و ارتفاع نفوذ سوزن یادداشت می‌شود و تا جایی که سوزن دستگاه با قطر یک میلی‌متر، پس از رها کردن به مقدار 25 میلی‌متر نفوذ پیدا کند ادامه می‌یابد، که به این لحظه زمان گیرش اولیه‌ی گچ گویند. زمانی که سوزن دیگر در داخل دوغاب نفوذ نکند را زمان گیرش نهایی گویند.
ضریب دیفوزیون (سرعت نفوذ آب در گچ):
یکی از عوامل مؤثر در بستن جداره در قالب، سرعت نفوذ آب در قالب گچی است. سرعت نفوذ آب موجود در دوغاب، در میان تخلخل‌های قالب که باعث تشکیل جداره می‌گردد، به مقدار نفوذپذیری قالب گچی یا ضریب دیفوزیون گچ بستگی دارد.
برای انجام این آزمایش قالب مورد نظر تمیز می‌شود و سطوح داخلی آن کمی چرب شده و بر روی سطح شیشه‌ی تمیز قرار داده می‌شود؛ سپس دوغاب گچی مورد نظر، تهیه شده و داخل قالب ریخته می‌شود. ابعاد یک قالب استاندارد دیفوزیون 40*40*250 است. پس از گیرش گچ، سطح نمونه پرداخت می‌شود و بعد از 40 دقیقه، شمش‌ها از قالب جدا شده و پلیسه‌ها پرداخت می‌شوند؛ نمونه بعد از گذشت 24 ساعت در دمای محیط، به خشک‌کن در دمای 40 درجه‌ی سلسیوس انتقال داده می‌شود. این کار به جهت خارج شدن آب فیزیکی موجود در لوله‌های موئین انجام می‌شود. پس از گذشت 40 ساعت و با ثابت شدن وزن، نمونه‌ها از خشک‌کن خارج شده و توسط ابزار اندازه‌گیری، آزمون سرعت نفوذپذیری آب در گچ انجام می‌شود؛ ابتدا قسمت کاسه مانند دستگاه با آب پر می‌شود و نمونه در دستگاه قرار می‌گیرد؛ از لحظه‌ی برخورد شمش گچ به آب، کرنومتر روشن شده و هنگامی که نمونه شروع به جذب آب می‌کند در زمان‌های 60، 240، 540 و 960 ثانیه ارتفاع آب در سطح نمونه علامت‌گزاری می‌شود؛ سپس شمش از دستگاه خارج شده و فواصل علامت‌گزاری شده با کولیس اندازه‌گیری می‌شوند و توسط رابطه‌ی ریاضی مربوطه سرعت نفوذ آب اندازه‌گیری می‌شود.
استحکام گچ:
قالب‌های گچی به دلیل حمل و نقل، اعمال فشار و ماشین‌کاری باید از استحکام خوبی برخوردار باشند. دانستن استحکام و عوامل مؤثر بر آن برای تولید قالب اهمیت دارد. ابتدا دوغاب مورد نظر تهیه می‌شود و داخل قالب که از قبل تمیز شده و بر روی شیشه‌ی تمییز قرار گرفته شده ریخته می‌شود، ابعاد قالب استحکام 10*20*240 است؛ بعد از گیرش گچ، سطح نمونه پرداخت شده و بعد از گذشت 40 دقیقه نمونه‌ها از قالب خارج می‌شوند و قسمت‌های پلیسه‌دار نمونه‌ها پرداخت می‌شوند؛ نمونه‌ها حدود 24 ساعت در محیط کار می‌مانند و سپس به خشک‌کن با دمای 40 درجه‌ی سلسیوس منتقل می‌شوند؛ نمونه‌ها در خشک‌کن حداقل 24 ساعت می‌مانند، و با ثابت شدن وزن نمونه‌ها از آن خارج می‌شوند؛ نمونه‌ها در دستگاه استحکام‌سنج قرار می‌گیرد و دستگاه با اعمال فشار، نمونه را می‌شکند و مقدار استحکام خمشی محاسبه می‌گیرد.
درصد جذب آب گچ:
مقدار آبی که قالب گچی قادر به جذب آن است، به جهت بستن جداره بر روی دیواره‌ی قالب اهمیت دارد. برای انجام این آزمایش در ابتدا شمش‌های استحکام تهیه می‌شوند و پس از شکسته شدن و دو تکه شدن شمش، یکی از تکه‌ها وزن می‌شود و به مدت یک ساعت در ظرف پر از آب به گونه‌ای که تمام نمونه در آب باشد قرار می‌گیرد. بعد از گذشت یک ساعت نمونه از ظرف پر از آب خارج شده و آب سطحی آن با دستمال تمیز پاک شده و وزن می‌شود. در نهایت با محاسبه‌ی مربوطه درصد جذب آب نمونه به دست می‌آید.